(Μπορείτε να εκτυπώσετε ή να “κατεβάσετε” το αρχείο σε μορφή pdf από το εικονίδιο στην κορυφή της σελίδας, δεξιά.
Πόσο επιδρά η τεχνολογία στην ανθρώπινη επικοινωνία; Και, κυρίως, σε ποια κατεύθυνση θετική ή αρνητική;
Αυτός είναι ο προβληματισμός που τίθεται στο κείμενο. Ο συντάκτης του παραθέτει τις δυο αντικρουόμενες απόψεις, των πολέμιων της τεχνολογίας (των «απαισιόδοξων») και των υποστηρικτών της (των «αισόδοξων») εστιάζοντας κυρίως στην περίπτωση του Διαδικτύου. Αν και φαίνεται να κρατά κάποια απόσταση και από τους δύο, αναγνωρίζει ότι οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας ικανοποιούν την «αρχέγονη προδιάθεση» των ανθρώπων να συνδέονται με άλλους και να συνομιλούν ανταλλάσοντας απόψεις και ιστορίες.
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Εικονικός κόσμος, πραγματικές συμπεριφορές
Ι. Κατανοώντας τις πληροφορίες / ιδέες του κειμένου: πλαγιότιτλοι και πύκνωση του περιεχομένου
1η §: Η επίδραση της τεχνολογίας στην ανθρώπινη επικοινωνία (το θέμα του κειμένου)
Οι τεχνολογικές καινοτομίες μετέβαλαν τους τρόπους επικοινωνίας, καθώς η τελευταία δεν περιορίζεται πλέον στη φυσική επαφή αλλά εμπεριέχει ένα πλήθος καινοτόμων και εντυπωσιακών τρόπων αλληλεπίδρασης. (Η διαπίστωση αυτή επεξηγείται και τεκμηριώνεται με παραδείγματα που αποκαλύπτουν την κλιμάκωση της εξέλιξης).
2η §: Αντίθετες απόψεις για τον ρόλο της τεχνολογίας στην ανθρώπινη επικοινωνία (ή Προβληματισμός για την επίδραση της τεχνολογίας στην ανθρώπινη επικοινωνία)
Οι πολέμιοι της τεχνολογίας (οι «απαισόδοξοι») ανησυχούν ότι οι νέες επικοινωνιακές δυνατότητες απειλούν να αντικαταστήσουν τους παραδοσιακούς τρόπους επικοινωνίας, οι οποίοι στηρίζονταν στην αλληλεπίδραση της φυσικής επαφής. Αντίθετα οι υποστηρικτές της τεχνολογίας (οι «αισόδοξοι») τις θεωρούν συμπλήρωμα ή επέκταση των παραδοσιακών τρόπων επικοινωνίας.
3η §: Η περίπτωση του Διαδικτύου (Οι απόψεις των αισιόδοξων για το Διαδίκτυο)
Σύμφωνα με τους «αισιόδοξους» το διαδίκτυο αποδεσμέυει την ανθρώπινη επικοινωνία από τοπικούς, ψυχολογικούς ή κοινωνικούς περιορισμούς και επιτρέπει την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων σε ευρύτερη κλίμακα (παγκόσμια).
4η §: Οι νέες τεχνολογίες ως πραγμάτωση της κοινωνικής φύσης του ανθρώπου (η θέση του συγγραφέα)
Οι νέες τεχνολογίες στην επικοινωνία ικανοποιούν την «αρχέγονη προδιάθεση» των ανθρώπων να συνδέονται με άλλους και να συνομιλούν ανταλλάσσοντας απόψεις και ιστορίες και πραγματώνουν μια βαθιά και διαχρονική ανθρώπινη τάση για επικοινωνία.
ΙΙ. Σχολιάζοντας ιδέες / στοχεύσεις
- Ποια άποψη για τον ρόλο της τεχνολογίας προβάλλεται από τους συντάκτες του κειμένου;
Οι συντάκτες του κειμένου παρουσιάζουν τον προβληματισμό και τις εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για τις επιδράσεις της τεχνολογίας στην επικοινωνία (δες παραπάνω), χωρίς οι ίδιοι να παίρνουν άμεσα θέση. Προσίδουν έτσι μια αίσθηση αντικειμενικής παρουσίασης που επιτρέπει στον αναγνώστη να διαμορφώσει τη δική του θέση πάνω στο ζήτημα. Φαίνεται, όμως, ότι οι ίδιοι δε συμμερίζονται τις απόψεις των πολέμιων της τεχνολογίας («απαισιόδοξων»), επειδή:
Υποστηρίζουν ότι «ορισμένα πράγματα δεν τα αλλάζει η τεχνολογία». Δε συμμερίζονται, επομένως, ακραίες ανησυχίες.
Αντιμετωπίζουν τις τεχνολογικές εφαρμογές στην επικοινωνία ως γέννημα της θεμελιώδους και διαχρονικής τάσης του ανθρώπου για συναναστροφή και ανταλλαγή σκέψεων και ιστοριών, παρόμοια με αυτή των πρωτόγονων ανθρώπων (4η παράγραφος).
Παρουσιάζουν τη διαδικτυακή επικοινωνία ως το τελευταίο βήμα σε μια φυσική πορεία εξέλιξης των τρόπων ανθρώπινης επικοινωνίας (1η παράγραφος).
Ο τίτλος τοιυ βιβλίου προεξαγγέλει θετική στάση «Συνδεδεμένοι. Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας». Αν η στάση τους ήταν αρνητική θα χρησιμοποιοιύνταν αντί του επιθέτου “εκπληκτική” επίθετα με αρνητική σημασία, π.χ. “τρομακτική”, “επικίνδυνη” κ.λπ.
Αν και δεν εντάσσουν τον εαυτό τους στους ενθουσιώδεις υποστηρικτές της τεχνολογίας («αισιόδοξους»), αντιμετωπίζουν, ωστόσο, την αναζήτηση νέων τρόπων επικοινωνίας ως μια φυσική, διαχρονική ανθρώπινη τάση. - Πώς ερμηνεύετε την αντίθεση που εμπεριέχεται στον τίτλο του κειμένου;
Ο κόσμος των διαδικτυακών σχέσεων αναφέρεται ως εικονικός με την έννοια ότι διαμορφώνει σχέσεις πλασματικές που δεν έχουν την ίδια αξία με την πραγματική επικοινωνία. Στηρίζονται όμως σε πραγματικές ανάγκες και συμπεριφορές των ανθρώπων που σχετίζονται με την αναζήτηση του άλλου, της επικοινωνίας και της ανταλλαγής απόψεων και ιστοριών.
ΙΙΙ. Προσεγγίζοντας τη δομή και τη γλώσσα του κειμένου
α. Στόχευση και εκφραστικές επιλογές
Σύμφωνα με το εισαγωγικό σημείωμα, το κείμενο είναι απόσπασμα από βιβλίο των Ν. Christakis & J. Fowler το οποίο αναφέρεται στην επίδραση των κοινωνικών δικτύων στη ζωή μας. Στόχος: η παρουσίαση τη θεματικής και η κατανόηση διάφορων πλευρών αυτής της πραγματικότητας.
Σε γλωσσικό επίπεδο τη στόχευση αυτή εξυπηρετούν:
Η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, εφόσον στόχος του συντάκτη είναι η μετάδοση των πληροφοριών / ιδεών και η κινητοποίηση της λογικής του αναγνώστη (και όχι του συνασθήματος): “Αλλά αυτό το άλλαξε η τεχνολογία, με την εφεύρεση τρόπων μετάδοσης των πληροφοριών (καμπάνες εκκλησιών, σήματα καπνού, βιβλία, τηλεβόες, ραδιόφωνο, τηλεόραση) και τρόπων εξ αποστάσεως επικοινωνίας από άτομο σε άτομο (γράμματα, τηλεγραφήματα, τηλεφωνήματα).”
Το ειδικό λεξιλόγιο, όροι σχετικοί με τις νέες μορφές επικοινωνίας: κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, κινητό τηλέφωνο, Twitter, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, Google, YouTube Facebook, Διαδίκτυο, ανώνυμων αλληλεπιδράσεων ευρείας κλίμακας, παγκόσμιο κοινωνικό δίκτυο, «World of Warcraft», «Second Life», ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης,Facebook, MySpace, YouTube, Wikipedia, eBay, Match.com, eHarmony κ.ά
Η συχνή χρήση παραδειγμάτων, η οποία εξυπηρετεί:
α. την επεξήγηση ειδικών / τεχνικών όρων ή απόψεων: “διαδικτυακά παιχνίδια πολλαπλών παικτών, όπως το «World of Warcraft» ή το «Second Life», είτε για ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook ή το MySpace, είτε για ιστοσελίδες πληροφοριών όπως το YouTube, η Wikipedia ή το eBay, είτε για ιστοσελίδες δημιουργίας νέων σχέσεων, όπως το Match.com ή το eHarmony…”
β. την τεκμηρίωση ή εξήγηση απόψεων / διαπιστώσεων: ” Αλλά αυτό το άλλαξε η τεχνολογία, με την εφεύρεση τρόπων μετάδοσης των πληροφοριών (καμπάνες εκκλησιών, σήματα καπνού, βιβλία, τηλεβόες, ραδιόφωνο, τηλεόραση).”
H χρήση κυρίως γ΄ προσώπου, που δηλώνει αντικειμενικότητα και καθιστά το ύφος ουδέτερο και τυπικό. Ενδεικτικά, στην παράθεση των απόψεων αισιόδοξων – απαισιόδοξων οι συντάκτες του κειμένου χρησιμοποιούν γ’ ενικό (αποστασιοποίηση – αντικειμενικότητα) και αποφεύγουν το α΄ πληθυντικό που θα σήμαινε την ένταξή τους σε μια από αυτές τις κατηγορίες (αισιόδοξοι – απαισιόδοξοι). Αντίθετα, στα σημεία που οι συντάκτες θέλουν να δηλώσουν καθολικότητα και να εντάξουν και τον εαυτό τους στο σύνολο, χρησιμοποιούν το α΄ πληθυντικό, ιδαίτερα όταν αναφέρονται στη χρήση των δικτύων από όλους τους ανθρώπους: “στέλνουμε σύντομα μηνύματα…, γράφουμε σε ιστολόγια…, Αντί απλώς να γνωρίζουμε τους φίλους μας…). Στα σημεία αυτά το α΄ πληθυντικό δημιουργεί κοινά σημεία αναφοράς μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη, ρίχνει γέφυρες επικοινωνίας και προσδίδει ζωντάνια και αμεσότητα στον λόγο, “σπάζοντας” το τυπικό και απρόσωπο ύφος.
β. Ζητήματα παραγραφοποίησης
Η δεύτερη παράγραφος αναπτύσσεται με αντίθεση, μέθοδος η οποία εξυπηρετεί την παράθεση / ανάδειξη των δυο αντικρουόμενων απόψεων για την επίδραση της τεχνολογίας σην επικοινωνία. Αν και απουσιάζουν διαρθρωτικές λέξεις που δηλώνουν αντίθεση, αυτή γίνεται εμφανής από τα αντίθετα νοήματα: «οι απαισιόδοξοι» – «οι αισιόδοξοι», «αποδυναμώνουν τους παραδοσιακούς τρόπους» – «επεκτείνουν και συμπληρώνουν τους παραδοσιακούς τρόπους».
Αντίθεση χρησιμοποιείται και στην 3η παράγραφο, για να παρουσιαστούν οι αλλαγές σε σχέση με το παρελθόν που προκαλεί «το είδος των ανώνυμων αλληλεπιδράσεων ευρείας κλίμακας» του Διαδικτύου («Αντί να έχουμε προσωπικούς δεσμούς… Αντί απλώς να γνωρίζουμε… παγκόσμιο κοινωνικό δίκτυο»).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η 2η και 3η παράγραφος αποτελούν μια θεματική υποενότητα και θα μπορούσαν να ενωθούν σε μια ενιαία παράγραφο, αφού αναφέρονται σε ενιαίο θέμα (τον προβληματισμό – τις αντίθετες απόψεις). Ο χωρισμός σε δυο παραγράφους εξυπηρετεί την ανάγκη να τονιστεί ξεχωριστά η περίπτωση του Διαδικτύου (3η παράγραφος) από τον γενικότερο προβληματισμό περί τεχνολογίας και επικοινωνίας (2η παράγραφος).
ΙV. Επεκτείνοτας τον προβληματισμό του κειμένου
- Με ποια επιχειρήματα θα στηρίζατε τους δυο αντικρουόμενους ισχυρισμούς για την επίδραση των νέων τεχνολογιών στην ανθρώπινη επικοινωνία;
- Ποιες άλλες απόψεις / ιδέες -που δεν αναφέρονται στο κείμενο- θα μπορούσατε να επικαλεστείτε για να στηρίξετε τις ανησυχίες σας ή τη θετική σας στάση όσον αφορά την επίδραση των νέων τεχνολογιών στην ανθρώπινη επικοινωνία;
- Σε ποιο γενικό συμπέρασμα για τις νέες τεχνολογίες στο χώρο της επικοινωνίας καταλήγετε με βάση τη συζήτηση για τις θετικές και τις αρνητικές όψεις τους;
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 