Το κριτήριο αξιολόγησης σε μορφή pdf: Εδώ. Οι απαντήσεις του: Εδώ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Κείμενο 1. Ανάρτηση σε κοινωνικό δίκτυο
Το κείμενο προέρχεται από ανάρτηση σε κοινωνικό δίκτυο του Νικόλα Σεβαστάκη, καθηγητή πολιτικών επιστημών του Α.Π.Θ., και σχόλια χρηστών.
Ανάρτηση (Ν. Σεβαστάκης)
Πολλοί άνθρωποι διαβάζουν στα κινητά τους περισσότερο απ’ όσο θα έκαναν ποτέ με κάποιο έντυπο. Ο χρόνος ανάγνωσης έχει αυξηθεί σε αναλογία με τον όγκο της πληροφοριακής ροής και των γνωστικών ερεθισμάτων. Αυτός ο ιδιότυπος «κομμουνισμός» των αναγνωστικών στάσεων περιλαμβάνει από την περιήγηση στα ποστ του facebook, το διάβασμα άρθρων ή ιστολογίων, τις ιατρικές ή θεραπευτικές μικροπληροφορίες, τα ενημερο-διασκεδαστικά θέματα και updates της ημέρας. Για ένα ποσοστό μπορεί να περιέχει και ανάγνωση διηγημάτων, ποιημάτων, ηλεκτρονικών περιοδικών λογοτεχνίας, θεωρίας κλπ.
Το ερώτημα είναι αν αυτός ο διαμοιρασμός της αναγνωστικής καθημερινότητας, με τα χαμηλά, μεσαία ή υψηλά του περιεχόμενα, υποκαθιστά τον παραδοσιακό κύκλο της ανάγνωσης του βιβλίου/ εντύπου. Το ότι κλέβει χρόνο από την ανάγνωση ενός μυθιστορήματος είναι βέβαιο. Ένα βιβλίο μπορούσε να «βγει» σε λίγες ώρες ή μέρες. Τώρα μπορεί να καθυστερεί, να αναβάλλεται, να μένει στάσιμο, αφού έχει να ανταγωνιστεί τον παν-ηδονισμό του τσαλαβουτήματος, δηλαδή την κατά βάση παιδική αίσθηση παντοδυναμίας ενός σέρφερ ποικίλων ερεθισμάτων. Ο οριζόντιος, παν-ηδονικός «κομμουνισμός» έρχεται να δώσει ένα γερό χτύπημα στον επίπονο αριστοκρατισμό μιας κοινότητας όπου ο τεχνίτης παραδίδει το «κόσμημά» του στον τελικό αγοραστή κι αυτός πρέπει να συγκεντρωθεί για αρκετό χρόνο για να δει αν τελικά το προϊόν αξίζει. Στην ψηφιακή πολυπραγμοσύνη, δεν μπορείς να περιμένεις για να κρίνεις, αλλά μόνο να περνάς στο επόμενο, στο άλλο, στο πιθανώς πιο ενδιαφέρον. Αυτό, περισσότερο από άλλους κινδύνους, μου φαίνεται πως απειλεί ορισμένα σεβάσμια πολιτισμικά οικοδομήματα. Τα κάνει να φαίνονται υπερβολικά αργά και πιο δύσκολα- δηλαδή, στα μάτια των συγχρόνων, πιο ανεπιθύμητα. Εκτός αν γίνει μόδα το να πηγαίνει κανείς εναντίον της ευκολίας και επανέλθει έτσι ένας αναγνωστικός συγκεντρωτισμός στη θέση της επιπόλαιας χρησικτησίας των πάντων. Μπορεί κάποιοι νεότεροι να γίνουν ‘πολιτισμικά συντηρητικοί’ από νοσταλγία για μια εμπειρία αργής ανακάλυψης που τους την στερούν οι τεχνολογίες της εφήμερης προσοχής.
Σχόλια χρηστών
Ν. Σαλτερής
Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση για τις σχέσεις ανάγνωσης κειμένων στο χαρτί VS ανάγνωση κειμένων ψηφιακά. Γενικότερα αποτελεί πλέον πεποίθηση ότι οι δυο μορφές ανάγνωσης έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά και πώς το μέσον, αν δεν επιβάλλει, συνδέεται με κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ανάγνωσης. Σχηματικά, το χαρτί συνδέεται με μια προσεκτική ανάγνωση ενώ το ψηφιακό κείμενο με διαγώνια ανάγνωση – σκούπισμα τίτλων κλπ. Ταυτόχρονα, φαίνεται ότι οι αναγνωστικές συνήθειες συνδέονται με ποιότητες και δεξιότητες που αποκτούνται ή κατακτιούνται σε μικρές ηλικίες και κυρίως στο δημοτικό. Τα σύγχρονα βιβλία ανάγνωσης του δημοτικού προσπαθούν «να μιμηθούν» ιστοσελίδες. Αυτό συμβαίνει γιατί θεωρείται ότι διαμέσου και της συγκεκριμένης εικόνας των βιβλίων, καθώς και των ποικίλων ειδών κειμένων (κυρίως χρηστικών) που περιέχουν, οι μαθητές θα αποκτήσουν δεξιότητες περιήγησης, κριτικής ανάγνωσης – προσέγγισης, δεξιότητες απαραίτητες στις σύγχρονες κοινωνίες, ώστε να καταστούν ικανοί να ταξιδεύουν (επί της ουσίας «να διασωθούν») στον ψηφιακό κόσμο ανάγνωσης και εκτίμησης – αξιολόγησης – επιλογής της πληροφορίας. Έτσι, η λογοτεχνία και τα βαριά κείμενα έχουν σχεδόν εξοβελιστεί από το σημερινό σχολείο. Πού θα οδηγήσει αυτό, δεν ξέρω. Εκείνο που είναι βέβαια είναι πως κάτι νέο γεννιέται. Μεγαλύτερη επαφή με τον γραπτό λόγο ψηφιακής μορφής σε κάθε είδος κειμένου, αύξηση της διαγώνιας ανάγνωσης από τους νέους αλλά και τους παλιότερους αναγνώστες και υποχώρηση της ανάγνωσης έντυπων κειμένων, που όμως μια «ελίτ» εξακολουθεί να διαβάζει φανατικά.
Ν. Σεβαστάκης (απάντηση στον Ν. Σαλτερή)
Το διαγωνίως έχει θέση σε ορισμένα κείμενα σαν πρακτική να κερδίζεις χρόνο, να συντομεύεις μια φλύαρη συνθήκη κλπ. Όμως για τη λογοτεχνία, το φιλοσοφικό κείμενο, ένα μέρος των κοινωνικών επιστημών και άλλα είδη λόγου είναι πρόβλημα. Η άποψη που λέει πως δεν χάνουμε και τίποτα, είναι εξίσου λάθος με τη θεωρία περί καθολικής απώλειας νοήματος και τέλος του εγγράμματου υποκειμένου.
Κ.Β.
Η εποχή της ανάγνωσης τελειώνει. Νομίζω πως οι νεότεροι κυρίως βλέπουν βίντεο. Ακόμα και πολύπλοκες έννοιες, πληροφορίες για μηχανές πχ, αναλύσεις κ.ο.κ. είναι εικόνες πλέον, όχι κείμενα. Νέος Κόσμος.
Δ. Ψ.
Πολλοί όμως ήσαν οι προφήτες του τέλους της ανάγνωσης (άρα και της γραφής) στο δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, με γνωστότερο τον McLuhan και όλα τα φαντεζί που έλεγε για τον «πολιτισμό της εικόνας», για το μέσο που είναι το μήνυμα, τις ανοησίες για τα «ψυχρά» και «θερμά μέσα» κτλ. Το ιντερνετ και οι νέες επικοινωνιακές τεχνολογίες είναι η αποθέωση της γραφής. Εμένα μου φαίνονται θετικές πολιτισμικές εξελίξεις αυτά -ας μη μας πιάνει η μελαγχολία της απώλειας της «υψηλής κουλτούρας» που πάντα λίγους αφορούσε: τις μεγαλύτερες κυκλοφορίες είχαν οι σκανδαλοθηρικές εφημερίδες και τις περισσότερες πωλήσεις σε βιβλία τις είχαν εύπεπτα ροζ μυθιστορήματα που τα γράφουν πλέον ρομπότ. Ενώ εδώ, πολλές αναρτήσεις, οι δικές σου πχ, όπως και οι παρεμβάσεις των αναγνωστών, είναι αυθεντικότατες και ποιοτικότατες. Το μέσον δεν είναι το μήνυμα.
Ν. Σεβαστάκης (απάντηση στον Δ.Ψ.)
Μα ο συνολικός όγκος των αναγνώσεων έχει αυξηθεί, αυτό λέω. Το θέμα μου είναι η ποιότητα της αναγνωστικής σχέσης σε έναν πολιτισμό υπερ-ερεθισμάτων (που η ποσότητα και κυρίως η ροή τους δεν έχει προηγούμενο). Δεν πιστεύω στο τέλος του βιβλίου, της κουλτούρας κ.λπ.- στη γραμμή του πολιτισμικού θρήνου. Νομίζω όμως πως ερωτήματα και απορίες για συγκεκριμένα καθεστώτα προόδου και επιτάχυνσης είναι απαραίτητα! Χαιρετισμούς κι από κοντά η συνέχεια!
Ζ.Α.
Θεωρώ ότι όσοι διάβαζαν, συνεχίζουν να διαβάζουν. Δεν έχει σημασία αν είναι έντυπο η ψηφιακό. Και το βιβλίο που δεν έχει μια ενδιαφέρουσα πλοκή το πιάνουμε, το αφήνουμε για να το ξαναπιάσουμε μια άλλη στιγμή. Στα κοινωνικά δίκτυα η πλειοψηφία που ήταν κάπως αδιάφορη ως προς τη μελέτη διαφόρων θεμάτων και γενικά ως προς το διάβασμα, οι φωτογραφίες των φίλων ή μικρά κείμενα αποτελούν μια ενασχόληση. Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει κάτι ανατρεπτικό σε ευρεία κλίμακα αλλά ατομικές επιλογές εξισορρόπησης.
Κείμενο 2. Χρίστος Λάσκαρης, «Διαβάζοντας ένα ποίημα»
Ο Χρίστος Λάσκαρης ήταν Έλληνας ποιητής 1931 – 2008.
«Διάβαζα ένα ποίημα για την άνοιξη
όταν την είδα
να έρχεται από μακριά:
μισή γυναίκα, μισή όνειρο.
Κατέβαινε το μονοπάτι κάτω
στεφανωμένη
με άνθη κερασιάς.
Τότε κατάλαβα τι δύναμη έχουν τα ποιήματα».
Χρίστος Λάσκαρης – Ποιήματα, εκδ. Γαβριηλίδης, 2004
ΘΕΜΑΤΑ
Θέμα A
Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά σε 70-80 λέξεις το περιεχόμενο της ανάρτησης του Ν. Σεβαστάκη.
Μονάδες 15
Θέμα Β
Β1. Στα σχόλια των χρηστών παρουσιάζονται διαφορετικές απόψεις/στάσεις σχετικά με την επίδραση των ψηφιακών μέσων στην ανάγνωση, οι οποίες κλιμακώνονται με διαβαθμίσεις: α) απόλυτα αρνητική, β) μετριοπαθής ανησυχία, γ) ουδετερότητα/αδιαφορία και δ) θετική αντιμετώπιση. Να παρουσιάσετε τις τέσσερις απόψεις/στάσεις και να καταγράψετε τα πρόσωπα που τις εκφράζουν.
Μονάδες 15
Β2. Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο και τη γλώσσα του Κειμένου 1, πιστεύετε ότι η συγκεκριμένη διαδικτυακή συνομιλία είναι αντιπροσωπευτική των συζητήσεων που πραγματοποιούνται στα κοινωνικά δίκτυα; Να απαντήσετε σε 60-70 λέξεις. (Μονάδες 8)
β.Να επιχειρηματολογήσετε σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων με την οποία θα στηρίξετε το περιεχόμενο του αποσπάσματος:«Για τη λογοτεχνία, το φιλοσοφικό κείμενο, ένα μέρος των κοινωνικών επιστημών και άλλα είδη λόγου (η διαγώνια ανάγνωση) είναι πρόβλημα». (Μονάδες 7)
Μονάδες 15
Β3. α. Να εντοπίσετε μία λέξη ή φράση από το κείμενο ανάρτησης του Ν. Σεβαστάκη με την οποία:
- δηλώνεται η υποβαθμισμένη ποιότητα της ανάγνωσης στον ψηφιακό κόσμο.
- χαρακτηρίζεται ο σημερινός αναγνώστης/χρήστης διαδικτυακών μέσων.
Να εξηγήσετε το νόημα των συγκεκριμένων λέξεων ή φράσεων που εντοπίσατε. (Μονάδες 6)
β. Να εντοπίσετε στα σχόλια των χρηστών ένα χωρίο που δηλώνει διάλογο ή/και οικειότητα μεταξύ των χρηστών (Μονάδες 4)
Μονάδες 10
Θέμα Γ
Γ1.Ποια δύναμη έχουν τα ποιήματα, σύμφωνα με το ποιητικό υποκείμενο (Κείμενο 2); Να απαντήσετε με αναφορά σε τρεις κειμενικούς δείκτες. Ποια είναι η δική σας άποψη για τη δύναμη της ποίησης; (150-200 λέξεις).
Μονάδες 15
Θέμα Δ
Δ1.Στο κείμενο εκφράζονται διαφορετικές απόψεις για τις επιδράσεις των ψηφιακών μέσων στις αναγνωστικές στάσεις και στη σχέση του ανθρώπου με το βιβλίο. Με ποια από αυτές τις απόψεις εσείς συμφωνείτε περισσότερο; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα.
Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου που θα δημοσιεύσετε σε περιοδικό που απευθύνεται σε νέους που ενδιαφέρονται για το βιβλίο (300-400 λέξεις).
(Εναλλακτικό επικοινωνιακό πλαίσιο: Το κείμενό σας να το δημοσιοποιήσετε ως σχόλιο στην αρχική ανάρτηση του Νίκου Σεβαστάκη).
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Θέμα A
Α1. Ο συντάκτης της ανάρτησης διαπιστώνει την αύξηση του χρόνου ανάγνωσης ποικίλων ψηφιακών κειμένων και διερωτάται αν αυτή αντικαθιστά την ανάγνωση του έντυπου βιβλίου. Θεωρεί ότι περιορίζει τον χρόνο ανάγνωσής του, καθώς ο αναγνώστης προτιμά την ευκολία της επιφανειακής περιήγησης στο πλήθος των εθιστικών ψηφιακών ερεθισμάτων. Περιορίζει επιπλέον τη διάθεση για ουσιαστική μελέτη και αξιολόγηση ποιοτικών βιβλίων, η ανάγνωση των οποίων φαντάζει πλέον δύσκολη και ανεπιθύμητη. Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να αναστραφεί, μόνο αν υπάρξει αντίδραση του κοινού στην ευκολία της επιφανειακής ανάγνωσης. (85 λέξεις)
Μορφή περίληψης: περίληψη μέρους του κειμένου.
Στοιχεία αξιολόγησης: η συνοπτική απόδοση των βασικών ιδεών, η αποφυγή παράθεσης λεπτομερειών και αυτούσιων φράσεων του συντάκτη.
Θέμα Β
Β1. Διαφορετικές απόψεις για την επίδραση των ψηφιακών τεχνολογιών στην ανάγνωση
Στο κείμενο διατυπώνονται τρεις βασικές απόψεις για την επίδραση των ψηφιακών τεχνολογιών στην ανάγνωση:
- Απόλυτα αρνητική τοποθέτηση: τα ψηφιακά μέσα οδηγούν στο τέλος της ανάγνωσης και την αντικατάστασή της ως μέσου πρόσληψης πληροφοριών από την εικόνα και το βίντεο (Κ.Β.)
- Μετριοπαθής ανησυχία με επισήμανση αρνητικών επιδράσεων: τα ψηφιακά μέσα ευνοούν τη διαγώνια, επιπόλαιη και βιαστική ανάγνωση η οποία δεν προσφέρεται για τη μελέτη ποιοτικών κειμένων από την επιστήμη, τέχνη και τη φιλοσοφία, καθώς φαντάζουν στα μάτια του αναγνώστη «πιο δύσκολα» και «ανεπιθύμητα» (Ν. Σαλτερής – Ν. Σεβαστάκης).
- Ουδέτερη τοποθέτηση: τα ψηφιακά μέσα δεν επιφέρουν γενικότερα κάτι ανατρεπτικό στη σχέση μας με την ανάγνωση, εφόσον η τελευταία δεν εξαρτάται από το μέσο αλλά από την προσωπική διάθεση κάθε ανθρώπου για διάβασμα. (Ζ.Α.)
- Θετική / αισιόδοξη τοποθέτηση: τα ψηφιακά μέσα αποτελούν θετική πολιτισμική εξέλιξη με θετικές επιδράσεις στη γραφή και την ανάγνωση, η οποία άλλωστε στο παρελθόν αφορούσε ελάχιστους. (Δ.Ψ)
Β2. Σύγκριση με συνηθισμένες διαδικτυακές συζητήσεις
Η συγκεκριμένη συνομιλία δεν είναι αντιπροσωπευτική των συζητήσεων που πραγματοποιούνται στα κοινωνικά δίκτυα. Πρώτον, επειδή η θεματολογία της αφορά ένα ζήτημα πολιτιστικό (αλλαγές που προκαλεί το νέο ψηφιακό περιβάλλον στην αναγνωστική συμπεριφορά). Αντίθετα, η θεματολογία των διαδικτυακών συζητήσεων συνήθως αφορά θέματα καθημερινής επικαιρότητας, πιο εύπεπτα κι απλοϊκά. Επιπλέον, η γλώσσα στην ανάρτηση, όπως και στα σχόλια, διακρίνεται από ποιοτικό λεξιλόγιο και διατύπωση σε αντίθεση με το προφορικό ύφος και το καθημερινό λεξιλόγιο των συζητήσεων στα κοινωνικά δίκτυα. (77 λέξεις)
β.Αιτιολόγηση άποψης / επιχειρηματολογία
Η επιφανειακή και βιαστική ανάγνωση των διαδικτυακών μας συνηθειών καταλήγει προβληματική, όταν μεταφέρεται στη μελέτη ενός ποιοτικού κειμένου. Γιατί η ουσιαστική κατανόησή του προϋποθέτει χρόνο και απερίσπαστη εστίαση σε αφηρημένες έννοιες και σύνθετα νοήματα, που η διαγώνια ανάγνωση αποκλείει. Ο βιαστικός αναγνώστης θα αποκομίσει αποσπασματικές και ανούσιες πληροφορίες, που ενδεχομένως τον οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα και δεν θα είναι σε θέση να απολαύσει τη γοητεία ενός λογοτεχνικού έργου ή τη χαρά της διείσδυσης στην επιστημονική και φιλοσοφική σκέψη. (77 λέξεις)
Β3. α. Εντοπισμός λέξεων – φράσεων στην αρχική ανάρτηση
- υποβαθμισμένη ποιότητα της ανάγνωσης στον ψηφιακό κόσμο: παν-ηδονισμό του τσαλαβουτήματος.
Πρόκειται για την απόλαυση που αντλούν οι ψηφιακοί αναγνώστες από την πρόχειρη, ανέμελη και ακατάστατη ανάγνωση τίτλων και βασικών στοιχείων ειδήσεων που αφορούν διάφορα ζητήματα.
- χαρακτηρίζεται ο σημερινός αναγνώστης/χρήστης διαδικτυακών μέσων: σέρφερ ποικίλων ερεθισμάτων.
Ο σημερινός αναγνώστης παρασύρεται από τις ποικίλες πληροφορίες, όπως ο σέρφερ ακολουθεί τα κύματα της θάλασσας, αλλάζοντας διαρκώς κατεύθυνση.
β. Στοιχεία διαλογικότητας
i) Χωρία τα οποία δηλώνουν διάλογο είναι:
«…το χαρτί συνδέεται με μια προσεκτική ανάγνωση ενώ το ψηφιακό κείμενο με διαγώνια ανάγνωση – σκούπισμα τίτλων κλπ.» (Ν. Σαλτερής) – «Το διαγωνίως έχει θέση σε ορισμένα κείμενα σαν πρακτική να κερδίζεις χρόνο…» (Ν. Σεβαστάκης).
ii) Χωρία τα οποία δηλώνουν διάλογο και οικειότητα είναι:
«Ενώ εδώ, πολλές αναρτήσεις, οι δικές σου πχ, όπως και οι παρεμβάσεις των αναγνωστών, είναι αυθεντικότατες και ποιοτικότατες» (Δ.Ψ.) – Μα ο συνολικός όγκος των αναγνώσεων έχει αυξηθεί, αυτό λέω. / Χαιρετισμούς κι από κοντά η συνέχεια! (Ν. Σεβαστάκης)
(Αρκεί ένα χωρίο για την απάντηση)
Θέμα Γ
Γ1. Ερμηνευτικό σχόλιο
Ερωτήσεις ερμηνευτικού διαλόγου για τη σύνθεση του ερμηνευτικού σχολίου
- Ποια εικόνα σχηματίζει στο νου του το ποιητικό υποκείμενο διαβάζοντας το ποίημα για την άνοιξη;
- Πώς καταλαβαίνετε εσείς τη φράση: «μισή γυναίκα, μισή όνειρο»;
- Πώς περιγράφεται η άνοιξη από το ποιητικό υποκείμενο;
- Πώς συνδέονται στη σκέψη του ποιητικού υποκειμένου η τέχνη, η φαντασία και η πραγματικότητα;
- Το ποίημα διακρίνεται για τη λιτότητα του λόγου. Τι προσφέρει αυτό το χαρακτηριστικό;
- Πως αντιλαμβάνεστε εσείς την δύναμη της ποίησης;
| Ερμηνευτικό σχόλιο | |
| Το ποιητικό υποκείμενο θεωρεί ότι τα ποιήματα έχουν τη δύναμη να ανασυστήνουν την πραγματικότητα, εμπλουτίζοντας τη ζωή του ανθρώπου με εικόνες από τον κόσμο της ποίησης, τον κόσμο του ονείρου και της φαντασίας. | α΄ ερώτημα: η δύναμη των ποιημάτων |
| Η ανακάλυψη αυτής της δύναμης συντελείται με την αφήγηση του προσωπικού βιώματος του ποιητικού υποκειμένου το οποίο, «Διαβάζοντας ένα ποίημα» για την άνοιξη, αντικρίζει την εικόνα της («την είδα») «από μακριά» να πλησιάζει. | Κειμενικός δείκτης 1: α΄ πρόσωπο – τίτλος / βίωμα |
| Η ικανότητα της ποίησης να αναμειγνύει την πραγματικότητα με το όνειρο σε μια νέα υπερβατική πραγματικότητα, περιγράφεται με την οπτική και κινητική εικόνα μιας γυναίκας που κατηφορίζει το μονοπάτι στεφανωμένη με ανοιξιάτικα λουλούδια, «μισή γυναίκα, μισή όνειρο». | Κειμενικός δείκτης 2: εικόνα / ανάμειξη ονείρου και πραγματικότητας |
| Το ποιητικό υποκείμενο συνειδητοποιεί/συμπεραίνει τη μαγική αυτή δύναμη της ανάγνωσης ενός ποιήματος ως επιμύθιο αυτής της εμπειρίας/βιώματος ζωής, το οποίο διατυπώνεται με λόγο λιτό και απέριττο, που μεταφέρει το βάρος στις λέξεις και τα νοήματα («Τότε κατάλαβα τι δύναμη έχουν τα ποιήματα»). | Κειμενικός δείκτης 3: απέριττος – επιγραμματικός λόγος |
| Κατά τη γνώμη μου, η ποίηση έχει αυτή τη δύναμη να τροφοδοτεί την πραγματικότητα της ζωής μας με εικόνες από τον κόσμο της φαντασίας και του ονείρου, προσφέροντας απόδραση από την πεζότητα της καθημερινής ζωής. Αρκεί, να την εμπιστευτούμε και να της δοθούμε, να διαθέτουμε ευαισθησία και να είμαστε ανοιχτοί στο κάλεσμά της. (200 λέξεις) | Β΄ ερώτημα – προσωπική τοποθέτηση |
Θέμα Δ
Δ1. Παραγωγή λόγου
Τύπος κειμένου: άρθρο σε περιοδικό νέων που ενδιαφέρονται για τα βιβλία
Αφορμή (πιθανή): η επικαιρότητα του προβληματισμού / σχετικές απόψεις που εκφράζονται στο διαδίκτυο ή σε σχετικά δημοσιεύματα στον τύπο
Πομπός: μαθητής, δέκτες: νέοι, αναγνώστες του περιοδικού
Τύπος προβληματισμού: προσωπική τοποθέτηση, επιλογή και αιτιολόγηση μιας επιμέρους άποψης (επιχειρηματολογία)
Στοιχεία αξιολόγησης: η σαφής τοποθέτηση του μαθητή (επιλέγει να συμφωνήσει με μία από τις απόψεις), η επαρκής και πειστική αιτιολόγηση της τοποθέτησής του, η ανταπόκριση του μαθητικού κειμένου στο επικοινωνιακό πλαίσιο.
Σημείωση: Εάν επιλεγεί το εναλλακτικό επικοινωνιακό πλαίσιο (σχόλιο στα κοινωνικά δίκτυα), τότε το κείμενο μπορεί να έχει περισσότερο προσωπικό και διαλογικό χαρακτήρα και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τη μορφή (α΄ και β΄ ενικό πρόσωπο, αξιοποίηση ή σχολιασμός των απόψεων που περιέχονται στην ανάρτηση ή σε κάποιο σχόλιο, πιο απλό λεξιλόγιο ) και, φυσικά, δεν θα έχει τίτλο. Με λίγα λόγια, θα είναι πιο ελεύθερο.
Τίτλος: Ανάγνωση κειμένων στην οθόνη vs ανάγνωση κειμένων στο χαρτί
Πρόλογος
Ένα κρίσιμο ζήτημα που απασχολεί τελευταία την αρθρογραφία στον τύπο είναι η επίδραση των ψηφιακών μέσων στην παραδοσιακή ανάγνωση του έντυπου βιβλίου, και ιδιαίτερα του ποιοτικού. Αρκετοί αρθρογράφοι διαβλέπουν το τέλος του πολιτισμού της ανάγνωσης με την ολοκληρωτική επικράτηση της εικόνας ενώ άλλοι αντιτείνουν ως θετική εξέλιξη τη συνολική αύξηση του όγκου της ανάγνωσης λόγω των ψηφιακών μέσων.
Κύριο μέρος
Η επιχειρηματολογία εξαρτάται από τη θέση την οποία θα υιοθετήσει ο μαθητής:
- Εάν υποστηρίξει την απόλυτα αρνητική αξιολόγηση της επίδρασης των ψηφιακών μέσων (Κ.Β.) θα πρέπει να επιχειρηματολογήσει υπέρ του «τέλους της ανάγνωσης», και να αναφερθεί στον εξοβελισμό του βιβλίου, την κυριαρχία των τηλεοπτικών τρόπων πληροφόρησης (εικόνα, βίντεο), την υποχώρηση του αναγνωστικού κοινού των εφημερίδων, την αδυναμία των νέων να συγκεντρωθούν και να μελετήσουν ένα απαιτητικό κείμενο, την κυριαρχία μόνο χρηστικών και πληροφοριακών κειμένων κ.ά.
- Εάν επιλέξει να υποστηρίξει μια στάση μετριοπαθούς ανησυχίας και προβληματισμού, (Ν. Σεβ.- Ν. Σαλτ.) θα πρέπει να εστιάσει την επιχειρηματολογία του στις αρνητικές επιδράσεις των ψηφιακών μέσων στην ποιότητα της ανάγνωσης (εθισμός στη διαγώνια ανάγνωση) και στη σχέση του ανθρώπου με το ποιοτικό βιβλίο (υποβάθμιση ποιοτικού βιβλίου, ξόδεμα σε ανούσιες πληροφορίες και εύπεπτα κείμενα), απορρίπτοντας ως υπερβολές τις απόψεις περί «τέλους της ανάγνωσης» και επισημαίνοντας ορισμένες θετικές πλευρές των ψηφιακών μέσων στην ανάγνωση (ευκολότερη πρόσβαση σε κείμενα ακόμα και λογοτεχνικά, επιστημονικά κ.ά.).
- Εάν υποστηρίξει την ουδέτερη θέση (Ζ.Α.) θα πρέπει να εστιάσει την επιχειρηματολογία του στο ενδιαφέρον του αναγνώστη και όχι στο μέσο: η σχέση μας με την ανάγνωση δεν επηρεάζεται από το μέσο (οθόνη ή χαρτί), αλλά από το ενδιαφέρον μας. Επομένως, δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι ουσιαστικό. Όσοι διάβαζαν ποιοτικά βιβλία θα συνεχίσουν να διαβάζουν. Όσοι διάβαζαν εύπεπτα περιοδικά θα συνεχίσουν να κάνουν το ίδιο με τα εύπεπτα αναγνώσματα του διαδικτύου. Πάντοτε θα υπάρχουν αναγνώστες που ενδιαφέρονται για εύκολα αναγνώσματα και κάποιοι άλλοι -λιγότεροι- που έχουν απαιτήσεις και θα προστρέχουν στην ποιοτική ανάγνωση. Το να θεωρούμε ότι θα καταστραφεί το βιβλίο και η ανάγνωση είναι καταστροφολογία, όπως, επίσης, είναι μονομερές και αφελές να θεωρούμε ότι η αύξηση ποσότητας της ανάγνωσης λόγω των ψηφιακών μέσων είναι κριτήριο προόδου.
- Εάν, τέλος, υιοθετήσει θετική στάση (Δ.Ψ.) θα πρέπει να στηρίξει την επιχειρηματολογία του στην αύξηση της ποσότητας της ανάγνωσης στην εποχή μας, στην ποικιλία κειμένων πληροφοριακών κ.ά., που παρέχονται, στην εύκολη πρόσβαση του χρήστη σ’ αυτά μέσω κινητού ή υπολογιστή, στις δυνατότητες που δίνουν οι νέες τεχνολογίες στη γραφή κ.ά. Μπορεί επίσης να ισχυριστεί ότι η αρνητική τοποθέτηση είναι ελιτίστικη και κινδυνολογική (καταστροφολογία συντηρητικών ανθρώπων και προφητεία που δεν έχει επιβεβαιωθεί ως σήμερα), αφού η ποιοτική ανάγνωση και στο παρελθόν αφορούσε ελάχιστους, ενώ η πλειονότητα των ανθρώπων δε διάβαζε καθόλου ή διάβαζε ελάχιστα και εύπεπτα αναγνώσματα. Επομένως, υπάρχει πρόοδος και όχι οπισθοδρόμηση.
(Ο μαθητής καλείται να επιλέξει να υποστηρίξει την άποψη με την οποία συμφωνεί περισσότερο. Μπορεί παράλληλα να διατυπώσει και ορισμένες παρατηρήσεις ή συμπεράσματα. Πρέπει πάντως να διατυπώσει μια ξεκάθαρη άποψη και να μη συμφωνεί λίγο ή πολύ με όλες τις απόψεις).
Επίλογος
Σε τελική ανάλυση αυτό που θα κρίνει την εξέλιξη είναι εάν η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να συμπορευθεί με μια καλύτερη ανθρώπινη προοπτική. Είναι όμως επικίνδυνο να γίνεται αυτοσκοπός. Το κρίσιμο ερώτημα για το πού σταματούν τα όρια της τεχνολογικής έκρηξης της εποχής και πού αρχίζουν τα δικά μας μπορεί να απαντηθεί μόνο από τον άνθρωπο και την ωριμότητά του.
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 